Tien jaar Archeologiedagen: ArcheoHotspots hebben passie voor publieksarcheologie

In 2025 vieren we het 10-jarig bestaan van de Nationale Archeologiedagen! Ter ere van dit jubileum blikken we samen met een aantal trouwe deelnemers terug op een decennium vol inspirerende activiteiten, waardevolle samenwerkingen en bijzondere momenten met het publiek. Wat zijn hun mooiste herinneringen en ervaringen? In deze interviewreeks delen zij hun verhalen.

Deze keer spreken we met Alexander van de Bunt, landelijk coördinator van de ArcheoHotspots.

DOOR SIFRA VERHEIJDEN

Ideeën in het heden over het verleden

Als er iemand is die van archeologie een beleving weet te maken en vol enthousiasme zit om zijn ideeën waar te maken, is het Alexander van de Bunt wel. Hij is landelijk coördinator van de ArcheoHotspots, secretaris binnen het bestuur van de Stichting Nationale Archeologiedagen én schrijver en fotograaf. Zo is zijn boek Wee de overwonnenen – Germanen, Kelten en Romeinen in de Lage Landen een aanrader voor wie kennis wil maken met het verhaal van de vroege bewoners van ons land, en zijn historisch accurate foto’s zijn onder andere momenteel te zien in de vaste tentoonstelling Wereldnieuws uit Tiel in het Flipje- en Streekmuseum. We spreken Alexander in het kader van het tienjarig bestaan van de Nationale Archeologiedagen, een jubileum dat hem niet alleen aan het denken zet over het verleden, maar ook over de toekomst.

Van pilot naar vaste waarde

Alexander heeft tien jaar bij Landschap Erfgoed Utrecht gewerkt als publieksarcheoloog en is sinds 2022 landelijk coördinator van de ArcheoHotspots, maar zijn betrokkenheid bij de Nationale Archeologiedagen gaat al veel verder terug. “Toen we in 2015 met de eerste editie van de Archeologiedagen begonnen, werkten we bij Landschap Erfgoed Utrecht aan de opzet van een nieuwe ArcheoHotspot in Utrecht,” vertelt hij. “Die locatie zou de vierde ArcheoHotspot in Nederland zijn en vanaf het begin was het altijd al de vraag: hoe kunnen we archeologie echt zichtbaar maken voor het publiek, en hoe kunnen we hen zelf aan de slag laten gaan met archeologie?” Die eerste editie bleek meteen een schot in de roos. In de Oude Hortus van het Universiteitsmuseum Utrecht vond een pilot plaats die de kracht van de ArcheoHotspot in één klap zichtbaar maakte: laagdrempelig, interactief en vooral persoonlijk. “Je richt je echt op waar mensen nieuwsgierig naar zijn,” zegt Alexander. “Niet wat wij willen vertellen, maar wat zij willen ontdekken.”

Een plek voor ontmoeting en dialoog

Inmiddels zijn er 27 ArcheoHotspots door het hele land, van musea tot bibliotheken en zelfs mobiele varianten. “Wat ze met elkaar gemeen hebben,” vertelt Alexander, “is dat het plekken zijn waar ontmoeting en dialoog centraal staan. Waar verschillende werelden elkaar raken.” Zo herinnert hij zich een bijzonder moment bij de ArcheoHotspot in Castellum Hoge Woerd: “Er kwam een Syrisch gezin langs dat Romeins aardewerk zag liggen en zei: ‘Dit gebruiken wij nog.’ Dat is zó bijzonder. Voor ons is het een object uit het verleden, maar voor hen is het iets uit het dagelijks leven. Dan krijgt een vondst ineens een heel andere betekenis.”

Vrijheid om te experimenteren

Wat Alexander betreft hoeven ArcheoHotspots niet overal hetzelfde te zijn. “Het hoeft niet altijd een schervenlab te zijn,” zegt hij. “Juist die vrijheid is belangrijk. Het zou geweldig zijn als er één Hotspot komt waar ongebreideld geëxperimenteerd kan worden – een soort proeftuin waar wetenschappers, creatieve geesten en vrijwilligers samen nieuwe vormen van publieksarcheologie ontwikkelen.” Die visie sluit naadloos aan bij zijn bredere kijk op burgerparticipatie. “Bij échte participatie neem je mensen serieus, geef je ze eigenaarschap en laat je ze vanuit hun eigen kracht dingen doen. Niet top-down, maar open en inspirerend.”

Archeologie als gemeengoed

Het enthousiasme spat van Alexander af als hij spreekt over de toekomst van publieksarcheologie in Nederland. “We hebben in Nederland de creativiteit én de vrijheid om nieuwe vormen van publieksarcheologie te bedenken. De Archeologiedagen zijn daarin een prachtig startpunt, maar het gaat verder dan die twee dagen per jaar. Denk aan projecten als de ArcheoNacht of de Jonge Archeologen Club – die maken het hele jaar door impact.” En dat hoeft echt niet altijd over opgravingen of scherven te gaan, benadrukt hij. “Je kunt ook denken aan samenwerkingen met de modewereld, contentmakers of aan 3D-printbare museumobjecten voor thuis. Hoe kun je archeologie weer een plek geven in onze samenleving? Dat doe je door de gebruiker centraal te stellen.  Wat er bij mensen speelt  gaat ook over identiteit, over wie we zijn en waar we vandaan komen.”

Hands-on geschiedenis

Eén van de mooiste dingen aan de ArcheoHotspots vindt Alexander de manier waarop mensen letterlijk in aanraking komen met het verleden. “Mensen komen vaak toevallig langs, en dan gebeurt er iets magisch. Dan geef je ze een scherf in handen en zeggen ze: ‘Mag ik dit zomaar vasthouden?’ En dan is het antwoord: ‘Ja, dat mag.’ Geen handschoenen, geen vitrine. Dát is de kracht van het concept.” Volgens Alexander is dat ook wat het uniek maakt in Europa. “We hebben iets heel bijzonders in handen. En het is van iedereen. Het zou mooi zijn als mensen gaan voelen: dit is ook mijn geschiedenis. Dit is iets waar ik eigenaar van ben.”

Een toekomst vol verhalen

De komende jaren wil Alexander zich blijven inzetten om de verbinding tussen archeologie en samenleving te versterken. Onlangs werd het meerjarenbeleidsplan 2025-2028 gepresenteerd tijdens het tienjarig jubileum van de ArcheoHotspots. “Dat is geen blauwdruk,” zegt hij, “maar een inspiratiedocument. Een uitnodiging om te blijven vernieuwen, experimenteren en samenwerken.” Hij sluit af met een droom: “Dat er een plek komt waar alle verhalen welkom zijn, waar mensen met passie voor het verleden elkaar ontmoeten, en waar nieuwe ideeën kunnen ontstaan. Want als je mensen de ruimte geeft om vragen te stellen over het verleden en daar op hun manier vorm aan te geven, dan komen daar vaak de mooiste dingen uit.”

Wil je meer verhalen lezen over 10 jaar Nationale Archeologiedagen? Bekijk alle interviews op deze pagina.