Tien jaar Archeologiedagen: De schatbewaarders van Heiloo

In 2025 vieren we het 10-jarig bestaan van de Nationale Archeologiedagen! Ter ere van dit jubileum blikken we samen met een aantal trouwe deelnemers terug op een decennium vol inspirerende activiteiten, waardevolle samenwerkingen en bijzondere momenten met het publiek. Wat zijn hun mooiste herinneringen en ervaringen? In deze interviewreeks delen zij hun verhalen.

Deze keer spreken we met Rita Morsch, secretaris bij Archeologisch museum Baduhenna (Noord-Holland).

DOOR SIFRA VERHEIJDEN

Het verleden komt tot leven bij Baduhenna

Volgens de Romeinse geschiedschrijver Tacitus versloegen de Friezen in 28 na Christus de Romeinen “bij het woud dat zij van Baduhenna noemen.” De Friezen kwamen in opstand tegen een belastingverhoging die zij aan de Romeinen moesten betalen, en trokken ten strijde naar het Romeinse fort bij Velsen. Er is een grote kans dat het woud waar deze slag heeft plaatsgevonden in de omgeving van Heiloo heeft gelegen, en zo is Archeologisch museum Baduhenna aan zijn naam gekomen. Dit vertelt Rita Morsch, secretaris bij het museum, tijdens ons gesprek over hun deelname aan de Nationale Archeologiedagen. Het museum doet al sinds de eerste editie van de Archeologiedagen mee en heeft dus al negen keer meegedaan. Rita is al sinds 2018 betrokken bij het museum. “Ik heb zelf geen achtergrond in de archeologie, maar ik heb altijd veel interesse gehad in geschiedenis en hoe volkeren vroeger gewoond hebben. Ik heb veel gereisd, en ik vond het altijd bijzonder om te zien hoe mensen en culturen zich ontwikkelen.” Bij het museum is ze ook verantwoordelijk voor de communicatie, ze geeft rondleidingen en archeologische wandelingen, en ze begeleidt bij jeugdactiviteiten. “Ik hou van verhalen vertellen,” zegt ze enthousiast. “En dat kan hier als geen ander.”

Van werkgroep tot museum

Het museum begon ooit als een archeologische werkgroep binnen de lokale historische vereniging. Maar de liefde voor bodemvondsten groeide uit tot iets groters. “Vijfentwintig jaar geleden zijn we zelfstandig geworden en hebben we een eigen ruimte gekregen,” vertelt Rita. “Daar zitten we nog steeds, inmiddels samen met het historisch museum in hetzelfde gebouw.” Die samenwerking werkt goed: “Wij vertellen wat er in de grond gevonden is, en zij wat daarboven is vastgelegd – op papier of foto’s.”

De archeologische collectie van Baduhenna is indrukwekkend. Vrijwilligers deden jarenlang zelf veldwerk in de regio en legden alles nauwgezet vast in rapporten en vondstenlijsten. Inmiddels is dat hele archief gedigitaliseerd. “Ik ken de archeologische kaart van Heiloo uit m’n hoofd,” lacht Rita. “We hebben zoveel lokale kennis, dat archeologen soms bij ons komen aankloppen voor informatie.”

De magie van de Archeologiedagen

De Nationale Archeologiedagen zijn voor het museum een jaarlijks hoogtepunt. “Mensen komen naar je toe omdat ze het zélf leuk vinden, ze komen al enthousiast langs voor leuke activiteiten. Dat maakt het zo bijzonder,” zegt Rita. “We hebben een graafveldje waar kinderen met een troffeltje aan de slag mogen. Ouders doen soms net zo fanatiek mee – ik lig dan in een deuk!” Ze bieden echt voor elke leeftijd iets aan, voor de jeugd, maar ook voor volwassenen die meer informatie willen en die de verdieping zoeken.

Van wijkwandeling tot Romeinse armband

Een van de succesnummers tijdens de Archeologiedagen is de archeologische wandeling die ze organiseren. “We lopen dan bijvoorbeeld door een nieuwbouwwijk waar ooit een grafheuvel met een palencirkel was. En dan vertel ik daarover. Mensen die er net wonen – of er nog gaan wonen – zijn vaak verrast. ‘Wat voor grond krijg ik hier onder mijn voeten?’ vragen ze dan.” Het leukste is natuurlijk als je bezoekers kunt meenemen naar een echte opgraving, maar dan moet je maar net geluk hebben. “Zo mochten er tijdens een opgraving in de nieuwe wijk Zuiderloo een keer schoolklassen meedoen. “Een kind vond een klein voorwerp – dat bleek een bronzen Romeinse armband! Dat vergeet je nooit meer, en dat is voor die kinderen zo’n mooie kennismaking met archeologie.”

Een variatie aan activiteiten zorgt voor een divers publiek

Het museum biedt tijdens de Archeologiedagen een mix aan van activiteiten: voor kinderen, voor volwassenen, voor kijkers én doeners. “We hebben tentoonstellingen, speurtochten, een filmzaal, en natuurlijk het graafveldje,” somt Rita op. “Flexibiliteit is belangrijk: als het regent, doen we iets binnen. En we leren elk jaar bij: wat werkt, wat spreekt mensen aan?”

Het bedenken van activiteiten gebeurt samen met de vrijwilligers. “Iedereen denkt mee. Zo blijven we vernieuwen en inspireren. We willen mensen echt laten beleven dat archeologie niet iets abstracts is, maar iets wat hier, onder je voeten, heeft plaatsgevonden.”

Samen bouwen aan het behoud van erfgoed

Het museum werkt intensief samen met scholen, de bibliotheek, de gemeente en andere erfgoedorganisaties. Ze zijn de ‘schatbewaarders’ van Heiloo, zoals Rita het noemt. “We willen de liefde voor geschiedenis overbrengen op de mensen die hier wonen. Je woont in een prachtig dorp met een rijke historie – weet je wel wat er allemaal onder je voeten ligt?”

Voor communicatie zetten ze alles in: van social media en nieuwsbrieven tot flyers, lokale pers en natuurlijk de website van de Nationale Archeologiedagen. “Dankzij die landelijke zichtbaarheid komen er ook mensen van buiten Heiloo op bezoek. Sommigen zien onze activiteiten op de site en besluiten er een dagje uit van te maken.”

Dromen van re-enactment

Hoewel Baduhenna al jaren een goedgevuld programma aanbiedt, dromen ze ook weleens van een groter evenement. “Stel je voor: een re-enactment van de slag in het woud van Baduhenna tussen de Friezen en de Romeinen!” vertelt Rita enthousiast. Voor nu zijn ze tevreden met wat ze doen – en terecht. De activiteiten zijn laagdrempelig, creatief en inhoudelijk sterk. “We hebben vaste tentoonstellingen, wisselende exposities, en elk kwartaal een jeugdactiviteit. Het verleden blijft hier leven.”

Tips voor andere organisaties

Wat Rita andere deelnemers van de Archeologiedagen wil meegeven? “Zorg voor interactie. Mensen willen dingen dóen. Graven, leren, zelf iets ontdekken. Maar bied ook rust: een filmpje kijken, een goed verhaal horen. En wees flexibel. Soms loopt het anders dan gepland – dan verzin je gewoon iets nieuws.”

Tot slot benadrukt ze het belang van verbinding. “Archeologie is niet iets wat ver weg is. Het is juist heel dichtbij. Een kannetje vertelt geen verhaal – tot je weet waar het gevonden is en waarvoor het gebruikt werd. Dan komt het tot leven.”

Wil je meer verhalen lezen over 10 jaar Nationale Archeologiedagen? Bekijk alle interviews op deze pagina.