Tien jaar Archeologiedagen: Specialist in publieksbereik

In 2025 vieren we het 10-jarig bestaan van de Nationale Archeologiedagen! Ter ere van dit jubileum blikken we samen met een aantal trouwe deelnemers terug op een decennium vol inspirerende activiteiten, waardevolle samenwerkingen en bijzondere momenten met het publiek. Wat zijn hun mooiste herinneringen en ervaringen? In deze interviewreeks delen zij hun verhalen.

Deze keer spreken we met Elvira Adriaansen, secretaris bij Stichting In den Scherminckel (Noord-Brabant).

DOOR SIFRA VERHEIJDEN

Al negen keer van de partij

Er zijn heel wat deelnemers die al vanaf het prille begin meedoen aan de Nationale Archeologiedagen. Stichting In den Scherminckel uit Bergen op Zoom is zo’n trouwe partner, zij hebben inmiddels al negen edities meegedaan. En al die jaren met veel plezier en interesse, zodat het verhaal van het verleden kan worden verteld. Elvira Adriaansen, secretaris van de stichting, vertelt met aanstekelijk enthousiasme over hun ervaringen, herinneringen en ideeën. “Het mooiste is als mensen echt in aanraking komen met archeologie. Dát is waar het om draait.”

De stichting draait op zo’n honderd donateurs. Hiervan zijn er ongeveer 25 actief als vrijwilliger bij de stichting, met zo’n vijftien vrijwilligers die zich richten op publieksactiviteiten. Iedereen mag zelf aangeven wat ze leuk vinden en hoe ze willen bijdragen. Het maakt dat de sfeer betrokken en flexibel is.

Meer dan een halve eeuw bezig met archeologie

Stichting In den Scherminckel is al 54 jaar actief op het gebied van archeologie. Waar de focus in het begin vooral op onderzoek lag, is het publieksbereik in de afgelopen twintig jaar steeds belangrijker geworden. Vanuit hun uitvalsbasis in het gebouw van het gemeentelijk archeologisch depot in Bergen op Zoom ontvangen ze scholen, geven ze cursussen, leiden ze bezoekers rond en organiseren ze talloze activiteiten. Sinds 2023 zijn ze bovendien aangesloten bij de ArcheoHotspots, waarmee archeologie nog zichtbaarder wordt gemaakt voor een breed publiek.

“Binnen Bergen op Zoom zijn we inmiddels wel een begrip,” vertelt Elvira. “We hebben een netwerk opgebouwd van mensen die ons kennen en steunen. Maar ook de samenwerking met andere cultuurhistorische organisaties in de regio is belangrijk. Iedereen heeft z’n eigen specialisatie — wij archeologie, een ander lokale geschiedenis — maar we weten elkaar goed te vinden, bijvoorbeeld bij tentoonstellingen.”

Archeologie leeft bij alle leeftijdsgroepen

Een van de speerpunten van de stichting is educatie. Zo hebben ze een standaardprogramma met vijf verschillende lessen voor scholen in de regio. De meeste scholen komen één keer in de twee à drie jaar langs, sommige zelfs elk jaar. De lessen richten zich met name op de bovenbouw van het basisonderwijs.

“Niet alleen kinderen, maar ook volwassenen zijn dol op onze archeologische stadswandeling,” zegt Elvira. “Dan lopen we door de middeleeuwse binnenstad en nemen we echte potscherven mee. Zo hebben ze niet alleen het verhaal, maar ook iets tastbaars in handen. Dat werkt zó goed. Ook het bezoek aan het depot is favoriet — vooral als ze zelf met scherven mogen puzzelen.” Naast scholen weten ook volwassenen de stichting te vinden, zoals de Bergse Actieve Senioren die jaarlijks een cursus volgen over archeologie en de lokale geschiedenis. “We combineren dat met een rondleiding door het depot en het puzzelen van scherven, en dat is echt een succes. Dat vinden mensen zo leuk!”

De magie van de Verborgen Vesting

Een van de absolute publieksfavorieten is de ‘Archeologietour Verborgen Vesting’, een exclusieve rondleiding door een gerestaureerde vestingkelder. Daar worden op grote schermen verhalen verteld over de aanval op Bergen op Zoom in 1747. Het is een exclusieve ervaring, want mensen kunnen dit alleen bezoeken met een rondleiding. “Je zit daar echt tussen de resten van de oude vestingwerken, het voelt alsof je terug in de tijd stapt. Dat is gewoon bijzonder. Het is een unieke plek waar de magie van het verleden en archeologie tot leven komt.”

Voor Elvira blijft de open dag tijdens de opgraving van die vesting een hoogtepunt. “Dat was zó indrukwekkend. Er kwamen ontzettend veel mensen op af. Dat is natuurlijk echt archeologie: mensen die met eigen ogen zien wat er in de grond verborgen ligt.”

Eén weekend per jaar vol focus op archeologie

Tijdens de Archeologiedagen trekt de stichting vooral lokaal en regionaal publiek. “Met de Archeologiedagen komen echt hele gezinnen. Ouders met kinderen, of soms opa’s en oma’s erbij. Dat maakt het zo’n leuke mix.” Ze maken gebruik van flyers, persberichten aan lokale en regionale media, en het netwerk van cultuurhistorische partners. “Maar het helpt ook dat de Archeologiedagen intussen een gevestigde naam is geworden. Je kunt meeliften op elkaars promotie, dat geeft kracht.”

Opvallend is dat de stichting elk jaar terugkomt met een combinatie van vaste succesnummers en nieuwe ideeën. “We weten wat werkt: rondleidingen, depot openstellen, soms een publieksdag bij een opgraving, mochten we geluk hebben en er is een opgraving aan de gang. Maar we denken ook steeds na over nieuwe invalshoeken. Het moet blijven verrassen.”

Inspiratie voor andere organisaties

Wat kunnen andere organisaties leren van Stichting In den Scherminckel? Volgens Elvira is het geheim: variatie én vertaling. “Je hebt een gemixt aanbod nodig, voor jong en oud. Maar je moet vooral de vertaalslag kunnen maken van wetenschap naar verhalen. Daar zijn we inmiddels specialist in geworden.” Die vertaalslag betekent ook dat je af en toe de regels een beetje moet durven oprekken. “We laten bezoekers weleens ruiken aan een pispot. Ja, echt! Het gaat dan niet meer over archeologie alleen, maar over beleving. En dat blijft hangen.”

Wat als alles mogelijk is?

Als er geen beperkingen zouden zijn, wat zou Stichting In den Scherminckel dan nog willen doen? Elvira hoeft niet lang na te denken. “Een ‘Depot By Night’. Met lampjes, verhalen, spanning. Dat lijkt me echt geweldig, dan heb je het spannende van de avond en het mysterieuze van archeologie. Of een meegraafdag waar mensen zelf kunnen helpen. Zoals ‘Heel Heerlen Graaft’, maar dan de Bergen op Zoom-versie.”

Zulke dromen zeggen alles over het enthousiasme wat bij de stichting zit. “We willen mensen raken. Hoe dichter je bij hun dagelijks leven komt, hoe meer het binnenkomt. Als je vertelt over een kookpot, dan willen mensen weten: wat zat daar dan in? Dát is de connectie met het verleden.”

Wil je meer verhalen lezen over 10 jaar Nationale Archeologiedagen? Bekijk alle interviews op deze pagina.